-aĉ- | peyorativo (expresa una opinión despectiva sobre el objeto o acción) | skribi (escribir) - skribaĉi (garabatear); rigardi (mirar) - rigardaĉi (quedarse embobado mirando) |
-ad- | imperfecto (denota acción frecuente, repetida, o continua) | parolo (palabra) - parolado (discurso) |
-aĵo | de manifestación concreta | manĝi (comer) - manĝaĵo (comida) |
-ano | miembro, seguidor, participante, habitante | kristo (Cristo) - kristano (cristiano); Markso (Marx) - marksano (marxista); USo (EEU) usonano (norteamericano) [diferente deamerikano: habitante de America (Ameriko)] |
-aro | colectivo o grupo | arbo (árbol) - arbaro (bosque); homo (hombre) - homaro (humanidad) [diferente de homamaso (gentío)] |
-ĉjo | forma afectiva del masculino; la raiz queda cortada | patro (padre) - paĉjo (papi); frato (hermano) - fraĉjo (hermanito) |
-ebla | posible | kredi (creer) - kredebla (creible); vidi (ver) - videbla (visible) |
-eco | una cualidad abstracta | amiko (amigo) - amikeco (amistad); bona (bueno) - boneco (bondad); Italo (Italia) - italece (italianesco) |
-eg- | aumentativo; a veces con connotación despectiva al usarse en personas | domo (casa) - domego (mansión); libro (libro) - librego (tomo); varma (caliente) - varmega (muy caliente); |
-ejo | lugar caracterizado por la raiz (no usado para toponimos) | lerni (aprender) - lernejo (escuela); vendi (vender) - vendejo (tienda); kuiri (cocinar) - kuirejo (una cocina), senakva (sin agua, seco) -senakvejo (desierto) |
-ema | tener tendencia a | ludo (juego) - ludema (juguetón); paroli (hablar) - parolema (charlatan), kredi (creer) - kredema (crédulo) |
-enda | mandatorio | pagi (pagar) - pagenda (de pago), lagi (leer) - legendaĵo (texto de requerida lectura) |
-ero | la parte más pequeñá | ĉeno (cadena) - ĉenero (eslabón); fajro (fuego) - fajrero (chispa); neĝo (nieve) - neĝero (copo de nieve) |
-estro | lider, jefe | lernejo (escuela) - lernejestro (director de escuela); urbo (ciudad) - urbestro (alcalde); cent (cien) - centestro (centurion) |
-et- | diminutivo; a veces con connotaciones afectivas cuando se usa en personas | domo (casa) - dometo; libro (libro) - libreto; varmeta (templado); rideti (sonreir) |
-io | ciudad del mismo nombre que un accidente geográfico o etnia | Meksiko (Ciudad de Mexico) - Meksikio (Mexico); Niĝero (el rio Niger) - Niĝerio (Nigeria); Anglo (persona inglesa) Anglio (Inglaterra);patro (padre) - patrio (tierra materna) [la palabra "io" obtenida no se puede usar como raiz "-i-"] |
-iĉo | masculino [no oficial] | patro (progenitor, genero neutro) - patriĉo (padre, genero masculino) [no oficial, surgió como medida feminista] |
-ido | descendiente directo | kato (gato) - katido (cachorro de gato); reĝo (rey) - reĝido (principe); arbido (brote); izraelido (israelita, descendiente de Israel) |
-igi | hacer, causar | morti (morir) - mortigi (matar); purigi (limpiar); konstruigi (construir) |
-iĝi | volverse (produce verbos intransitivos) | amuziĝi (divertirse); naskiĝi (nacer); ruĝiĝi (ruborizarse) |
-ilo | instrumento | ludi (jugar) - ludilo (juguete); tranĉi (cortar) - tranĉilo (cuchillo); helpi (ayudar) - helpilo (remedio, instrumento de ayuda) |
-ino | femenino | bovo (toro) - bovino (vaca); patro (padre) - patrino (madre); studento (estudiante) - studentino (mujer estudiante) |
-inda | merece la pena | memorinda (memorable); kredinda (creible, que merece la pena ser creido); fidinda (merece la pena depender de ello) |
-ingo | agarradera, mango | glavo (espada) - glavingo (mango de una espada); kandelo (vela) - kandelingo (candelabro); |
-ismo | doctrina, sistema | komunismo (Comunismo); kristanismo (Cristianismo) |
-isto | persona profesional o vocacionalmente ocupada con una idea o actividad | instruisto (profesor); dentisto (dentista); komunisto (comunista) |
-njo | forma afectiva del femeninoo; la raiz queda cortada | Jonjo (Joanie); panjo (mami); anjo (abuelita) |
-obla | multiplo | duobla (doble); trioble (triple) |
-ono | fracción | duona (mitad); centono (centesima) |
-ope | en raciones | duope (de dos en dos); goto - gutope (gota a gota) |
-ujo | contenedor, pais (u entidad política), o arbol de cierta clase de fruta (uso arcaico) | monujo (un monedero, de "mono", dinero); Anglujo (Inglaterra ["Anglio" se usa más]); Kurdujo (Kurdistan, las tierras kurdas); pomujo(manzano [ahora "pomarbo"]) |
-ulo | una persona caracterizada por la raiz | junulo (un joven); sanktulo (un santo); abocoulo (un lector primerizo, de "aboco", "ABC"); aĉulo (desgraciado, del sufijo "aĉ"); tiamulo(un contemporaneo, de "tiam", entonces) |
-um- | sufijo indefinido (usado arbitrariamente) | kolumo (un collar, de "kolo", cuello); krucumi (crucificar, de "kruco", cruz); malvarmumo (un resfriado, de "malvarmo", frio); plenumi(completar, de "pleno", completo); brakumi (abrazar, de "brako", brazo); dekstrume (en sentido de las agujas del reloj, de "dekstro", derecha) |
No hay comentarios:
Publicar un comentario